ایالات‌ متحده‌‌ی آمریکا هیچگاه اهمیت چندانی برای موضوع اینترنت در کشورهایی نظیر چین و روسیه قائل نبوده است. تصویر غالب درباره‌ی این دو کشور عموما آن است که آن‌‌ها ازلحاظ فناوری عقب‌‌‌افتاده هستند و خدمات آن‌‌ها نیز تنها نسخه‌‌ای کپی‌‌برداری‌‌شده از فناوری برتر آمریکایی است. رسانه‌ها نیز دائما سانسور و دخالت حکومتی را از عوامل ناتوانی صنایع حوزه‌ی فناوری این کشورها در رقابت با مراکز مهمی نظیر سیلیکون‌ولی معرفی می‌‌کنند. هرچند به‌نظر نمی‌رسد حتی کم‌رنگ‌ جلوه‌دادن موفقیت‌‌های اخیر غول‌های فناوری چینی نیز تأثیر چندانی بر واقعیات فعلی جهان فناوری گذاشته باشد.

بااین‌حال، آنچه در هفته‌‌ی اخیر روی داد، عملا مرزبندی تازه‌ای در قلمرو تکنولوژیک ابرقدرت‌‌های جهانی مشخص کرد: روسیه و چین اکنون درکنار یکدیگر به‌‌سوی نسل بعدی فناوری اینترنت در‌حال‌حرکت هستند؛ حرکتی تازه که این‌‌بار ممکن است ایالات متحده را نیز پشت‌سر بگذارد.

در قلب این شکاف تازه، نام شرکت چینی هواوی به‌چشم می‌‌خورد: بزرگ‌ترین تأمین‌کننده‌ی تجهیزات مخابراتی جهان و رهبر بی‌چون‌و‌چرای فناوری 5G. دولت آمریکا هواوی را از هرگونه مشارکت در احداث شبکه‌های جدید 5G در خاک این کشور منع و در گام دوم، آن را به قطع دسترسی به نرم‌افزارها و تجهیزات موردنیاز برای  گوشی‌های هوشمند و تجهیزات شبکه تهدید کرده است؛ اقدامی که حتی اخیرا واکنش غول‌های فناوری آمریکایی نظیر گوگل را نیز برانگیخت.

افزون‌براین، ایالات‌ متحده تلاشش را آغاز کرده تا هم‌‌پیمانان خود را نیز به تحریم یا تحدید استفاده از تجهیزات ساخت هواوی در شبکه‌‌ی 5G ترغیب کند. دولت آمریکا مدام ادعا می‌‌کند تجهیزات ساخت این شرکت اجازه‌‌ی دسترسی چین را به زیرساخت‌‌های اطلاعاتی حساس کشورهای میزبان فناوری 5G را خواهد داد. البته این ادعا را بارها‌و‌بارها غول فناوری چینی تکذیب و با قاطعیت وجود هرگونه تهدید امنیتی را در محصولاتش رد کرده است.

درحالی‌که برخی از شهرهای مهم ایالات‌ متحده آماده‌‌کردن بسترهای لازم را برای راه‌اندازی و اجرای فناوری 5G آغاز کرده‌‌اند، تحلیلگران درباره‌ی عواقب تحریم‌‌های تازه درزمینه‌ی کاهش سرعت توسعه‌‌ی این فناوری در سطح کشور هشدار داده‌‌اند. این گروه بر این باور‌‌ند که این اقدامات می‌‌تواند نهایتا به عقب‌‌ماندن ایالات متحده از چین در عرصه‌‌ی فناوری منجر شود. حال با این حرکت جدید چین، حتی روسیه نیز که تاکنون در زمینه‌‌ی فناوری حرف چندانی برای گفتن نداشت، می‌‌تواند وارد عرصه‌‌ی رقابت با ایالات متحده شود.

در خارج از آمریکا نیز، کشورها برای تصمیم‌‌گیری درباره خریدن یا نخریدن تجهیزات هواوی بر سر دوراهی صرفا سیاسی قرار گرفته‌‌اند. این دوراهی باعث تشدید خطر انشقاق فضای اینترنت و فروپاشی مفهوم وب به‌‌عنوان شبکه‌‌ی آزاد و جهانی شده است. مسلما آن‌هایی که در این بازی طرف آمریکا را می‌‌گیرند، خطر جاماندن از قافله‌‌ی حرکت جهان به‌‌سوی نسل بعدی فناوری اینترنت و ارتباطات را به جان خواهند خرید.

 چرا 5G آینده‌‌ی فناوری جهان است؟

 چهارشنبه‌‌ی گذشته، هواوی توافق‌‌نامه‌‌ای با MTS، بزرگ‌ترین اپراتور مخابراتی روسیه، امضا کرد که بنابر مفاد آن، این غول فناوری چینی قرار است تا سال آینده، نسل پنجم شبکه‌‌های مخابراتی را در این کشور توسعه دهد و راه‌اندازی کند.

این خبر در حالی منتشر می‌‌شود که دولت چین نیز به‌‌تازگی اولین سری از مجوزها برای استفاده‌‌ی تجاری شبکه‌‌ی 5G در کشور خود را صادر کرده است؛ اقدامی که به‌تعبیر رسانه‌‌های دولتی این کشور، «آغاز عصر نوین صنعت ارتباطات» محسوب می‌‌شود. بدیهی است هواوی نقشی اساسی در این جریان دارد؛ شرکتی که پیش‌‌تر توانسته با امضای ۴۵ قرارداد تجاری مهم برای راه‌اندازی شبکه‌‌ی 5G در ۳۰ کشور جهان، جایگاه فعلی خود را به‌‌عنوان سردمدار این حرکت جهانی تثبیت کند.

با تمام این‌ها، هنوز برای قضاوت نهایی کمی زود است؛ چراکه خبر می‌‌رسد شرکت فنلاندی نوکیا نیز توانسته در دو ماه گذشته، ۱۲ قرارداد جدید برای احداث شبکه‌ی 5G منعقد کند. این در حالی است که تعداد این قراردادها در همین بازه برای هواوی، تنها به سه فقره می‌‌رسد. این آمار و ارقام به‌‌وضوح در‌حال‌برهم‌‌زدن محاسبات کارشناسانی است که پیش‌‌ازاین تصور می‌‌کردند هواوی با دراختیارداشتن مزیت رقابتی در کاهش هزینه‌‌ی تمام‌‌شده‌‌ی تجهیزات، از همین حالا رهبر بی‌‌چون‌‌وچرای این فناوری در جهان خواهد بود.

حال شرکت چینی خود را در خط‌مقدم جنگ تجاری فزاینده میان ایالات‌ متحده و چین می‌‌بیند: یکی از مدیران ارشدش در کانادا و به درخواست آمریکا بازداشت شده، محصولاتش در بازار داخلی آمریکا تحریم شده‌‌اند و واشنگتن نیز فشار فزاینده‌ای بر متحدان خود وارد می‌‌کند تا علیه این شرکت اقدام کنند.

شبکه‌‌ی 5G که قرار بود روزی سرعتی بیشتر و ارتباطاتی سریع‌‌تر و دسترسی آسان‌‌تر را به فضای ابری فراهم کند و زمینه‌‌ساز گسترش فناوری‌‌هایی نظیر خودروهای خودران و شهرهای هوشمند شود، حالا خود باعث بروز شکافی عمیق میان کشورها شده است. از یک سو، متحدان پکن حضور دارند که هیچ مشکلی با هواوی ندارند؛ جبهه‌‌ای که شاید بارزترین کشور در میان آن‌‌ها روسیه باشد و از سوی دیگر، واشنگتن به‌‌همراه تعدادی انگشت‌‌شمار از کشورها قرار گرفته‌‌اند که تعهد داده‌‌اند فعالیت شرکت چینی را در خاک خود تعطیل کنند.

در میانه نیز، خیل عظیمی از کشورها قرار گرفته‌‌اند که بیشتر به آمریکا نزدیک هستند تا چین؛ بااین‌حال تمایلی نیز ندارند که از بابت تأخیرهای احتمالی و هزینه‌‌ی اضافی ناشی از کنارگذاشتن هواوی از این پروژه متحمل خسارتی شوند. در‌حال‌حاضر، آمریکا درزمینه‌‌ی فناوری 5G از چین عقب‌‌تر است و بستن مرزهای این کشور به روی محصولات غول فناوری نیز کمک چندانی به جبران این ضعف نکرده است. البته، این بدان‌معنا نیست که آمریکا هرگز نمی‌‌تواند خود را به چین برساند؛ اما مسلما چنین دستاوردی جز با هزینه و تقلای بسیار محقق نخواهد شد.

بدترین سناریوی پیش رو از دید ناظران چنین است که شکاف فعلی عمیق‌‌تر شود و نهایتا دولت‌ها نیز به پیوستن به یکی از دو جبهه‌‌ی درگیر مجبور خواهند شد. در چنین شرایطی، گسستی نوظهور میان چین و آمریکا را در عرصه‌‌ی نسل بعدی اینترنت جهان شاهد خواهیم بود؛ گسستی که مسلما عواقب آن تنها به شرکت‌‌های ارائه‌‌دهنده‌‌ی سرویس‌‌های مخابراتی محدود نخواهد شد. تیم کالپن، تحلیلگر فناوری می‌‌نویسد:

ایجاد قلمروهای تکنولوژیکی انحصاری، تنها به این معنی نیست که قرار است فقط با دو زنجیره‌‌ی تأمین متقارن در قاره‌‌های گوناگون مواجه باشیم؛ بلکه این برای کشورهای مختلف جهان به‌‌معنای آن است که ازاین‌پس، هرگونه تصمیم‌‌گیری تجاری و سرمایه‌‌گذاری به‌‌نوعی رنگ‌‌وبوی سیاسی خواهد داشت.

وضعیت موضع‌گیری کشورهای جهان دربرابر تحریم‌ هواوی

گسست اینترنت

ما همواره در این تصور به‌‌سر می‌‌بریم که اینترنت پلتفرمی آزاد و اشتراکی است که در آن فناوری‌‌ها و استانداردها مرزها را درمی‌‌نوردند و به‌‌صورت جهانی توسعه می‌‌یابند؛ اما این روزها چنین تصوری بیشتر به چشم‌‌انداز می‌‌مانَد تا واقعیتی عینی.

در سال‌های اخیر، تنش‌هایی بر سر مفهوم و هدف اولیه‌‌ی پیدایش اینترنت و آنچه در عمل اجرا شده، شکل گرفته است. همان‌‌گونه که نویسندگان گزارشی از مرکز CIGI نوشته‌‌اند:

مفهوم وب آزاد ساختاری سست و ناپایدار از سخت‌‌افزار، نرم‌افزار، استانداردها و پایگاه‌های داده است که طیف گسترده‌ای از بازیگران خصوصی و دولتی آن را اداره می‌‌کنند و رفتار آن‌ها را تنها تعدادی از پروتکل‌های اختیاری محدود کرده‌اند.

اتفاقی که امروزه شاهدش هستیم، فقط آشکارشدن این ضعف ساختاری است. حال با پیش‌گام‌‌شدن چین، به‌‌زودی کشورهای بیشتری علیه اصل اینترنت آزاد موضع‌‌گیری خواهند کرد و با سیاست پکن در اجرای حاکمیت خصوصی فضای سایبری همراه خواهند شد. بدین‌‌ترتیب، دولت‌ها با جدیت از مرزهای اینترنت خود محافظت و فقط برای تقویت شرکت‌های فناوری خود تلاش می‌‌کنند. دراین‌میان، رقبای بین‌المللی نیز به بومی‌سازی داده‌های خود مجبور و آن را تنها دراختیار آژانس‌های امنیتی داخلی قرار خواهند داد.

با رواج سانسور و سیستم‌‌های نظارتی ابداعی چین و تنزل استانداردهای حفاظتی بین‌‌المللی در این کشور، می‌‌توان این‌‌گونه انتظار داشت که سیر تحولات پیش‌‌ رو عملا بر اصل آزادی جهانی اینترنت سایه‌‌ بیفکند.

سال گذشته، اریک اشمیت، مدیرعامل اسبق گوگل، نیز درباره‌ی پدیده‌‌‌ی قریب‌‌الوقوع «گسست اینترنت» هشدار داد و از آینده‌‌ای گفت که در آن، جهان با بروز شکاف در اینترنت به دو قلمرو تحت رهبری چین و قلمرو تحت رهبری آمریکا تقسیم خواهد شد. به‌‌نظر می‌‌رسد وقوع چنین سناریویی حداقل از حمایت پکن برخوردار خواهد بود. دولت چین مدت‌‌ها است فروش فناوری و دانش لازم برای کنترل اینترنت را به کشورهای دیگر آغاز کرده است. دستاورد این حرکت برای مردم روسیه که پیش‌‌ازاین از اینترنت آزاد برخوردار بودند، تنها آغاز عصر محدودیت دسترسی به اطلاعات آزاد خواهد بود.

دراین‌میان، با راه‌‌اندازی کارزار جدید علیه هواوی، واشنگتن نیز خواسته یا ناخواسته به تشدید روند انشقاق اینترنت کمک خواهد کرد. تبعات روند فعلی قطعا چیزی فراتر از تعیین تکلیف چند شرکت سازنده‌‌ی تجهیزات 5G یا حتی ترویج اینترنت بومی و سانسورشده است. انشعاب فضای اینترنت به دو یا چند قلمرو می‌تواند به پیدایش استانداردها و مقررات کاملا متفاوتی منجر شود؛ موضوعی که حتی می‌‌تواند ارتباطات بین‌‌المللی و حرکت آینده سیستم‌‌ها را نیز با مشکل مواجه کند.

روزگاری شبکه‌‌ی 5G با این پیام آمده بود تا ما را به یکدیگر نزدیک‌تر کند؛ اما گویا شکاف ایجاد‌‌شده براثر معمای هواوی می‌‌رود که دیوارهای پیشین میان ما را از آنچه که هست نیز بلندتر کند.